TÜRKİYE’NİN SİYASAL HAYATI

Kolektif

Türkiye’nin Nizâm-ı Kâdim (…/1789) siyasal sistemi esasen, adalet ve siyaset dengesi üzerine bina edilmiştir. Siyasetin, liyakat ve ehliyete dayalı olarak erdemli insanlara verilmesini; ırk, din, dil ve akrabalık ayrımı yapılmaksızın adaletle hükmedilmesini tavsiye eden Daire-i Adliye; Mezopotamya, Yunan ve İslam’dan kaynağını alan Divan ve Enderun sistemi (Kınalızâde Ali Efendi/Adalet Sistemi (1510-1572), sekiz madde hâlinde sağdan sola, kurulmuştur. Bu sistemle Balkanlar, Ortadoğu ve Kafkaslar gibi en karmaşık coğrafyalar, Osmanlı Barışı (Pax-Ottoman) ile altı asır, başarılı bir şekilde yönetilmiştir. Adldir mucib-i salâh-ı cihan – (Dünyanın kurtuluşunu, düzenini ve saadetini sağlayan adâlettir.) Cihan bir bağdır dîvarı devlet (Dünya bir bahçedir, duvarı ise devlettir.) Devletin nâzımı şeriattır (Devletin nizâmını kuran Allah’ın kanunudur.) Şeriate olamaz hiç hâris illa mülk (Allah kanunu ancak saltanat ile korunur yani siyasi kurumlar ile.) Mülk zabt eylemez illa leşker (Otorite ve kudret, ancak ordu ile zaptedilebilir.) Leşkeri cem edemez illa mal (Ordu, ancak mal ile ayakta kalabilir.) Malı cem eyleyen raiyettir (Malı toplayan halktır.) Raiyeti kul eder padişah-ı âleme adl (Halkı idare altına ancak Cihan Padişah’ının adâleti alır.)